Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tahire Erman, gecekondularda yaşayanların TOKİ’lerde ev sahibi olmasıyla site hayatına nasıl uyum sağladıklarını inceledi. Araştırmasını ‘Mış Gibi Site’ adıyla bir kitap halinde yayımlanan Prof. Dr. Erman, bu çalışmanın bir TÜBİTAK projesi olduğunu söyledi.
TOKİ’lerde kim yaşıyor?
Profil tek tip değil. Hepsi gecekondudan buraya yerleştirilmiş ama kiminin ekonomik durumu göreceli olarak daha iyi, kimisi ise çok yoksul. Ailedeki erkeğin memur olduğu ailelerin durumu daha iyi, daire taksitlerini ödeyebiliyorlar. Ama kocanın işi düzensiz ise kredi taksitlerini ödeme durumu çok sıkıntılı.
Gecekondudan gelenler site hayatına nasıl uyum sağlıyor?
Tabii ki müstakil evler ve seyrek bir yerleşimden 48 ya da 60 daireli 12-15 katlı bloklara taşınmak bu insanların alıştıkları yaşamı derinden sarstı. Gecekondu mahallesinde çevresinde hep tanıdık bildik insanlar varken, birden çok kalabalık ve iç içe bir yaşamın içine girdi. Çok katlı bloklarda bir arada yaşamanın gerektirdiği kurallı yaşama alışmak kolay değil. İlk taşındıklarında balkonlardan aşağı halılar çırpıldı, bina bahçesinde yünler tiftiklendi, sofra bezleri silkelendi.
Yeni hayatları komşuluk ilişkilerini nasıl etkiliyor?
Zaman içinde gördüm ki gecekondu komşuluğuna benzer ‘kat komşuluğu’ ortaya çıkmakta. Aynı katta oturanlar ve özellikle karşılıklı oturanlar birbiriyle samimi ilişkiler içine girdi; kat hollerinde ortaklaşa erişte kesmeye, sarma sarmaya başladılar.
Gecekondulaşma sorunu nasıl çözülmeli?
Günümüzde gecekondu halkı TOKİ sitesine taşınıyor. Projede insanlara iş imkanı yaratacak, yoksullukla mücadele edecek politikalar yok. Yani gecekondu sorunu TOKİ siteleri sorunu olarak kendini tekrarlıyor. Yoksul halka iş yaratmak hedeflenmeli. Ayrıca gecekondu halkının ipotek sistemi içinde borçlandırılarak daire sahibi yapılması projesi de sorunlu.
‘Çürükçüler’ sitede satış yapıyor
Site hayatında her şeyi satın almak zorunda kalan yoksul kesim bu durum karşısında neler yapıyor?
Gecekonduda evinin önünü kendisi süpürürken, çöpünü kendisi dışarı çıkarırken, artık tüm bu hizmetleri satın alması gerekmekte. Eski gecekondulu yeni yaşamında müşteri kategorisine sokulmuş durumda. Bu da ara mekanizmalar ortaya çıkıyor. Örneğin, ‘çürükçü’ denilen, pazarlarda gün sonunda kalan sebze ve meyveleri ucuza satanlar kamyonlarıyla sitede gezmekte, bazı fırıncılar satılmamış ekmekleri dağıtmakta.
Karar