Borçlar Kanunu’nun 77. maddesine göre; haklı bir neden olmaksızın başkası zararına zenginleşen kimse, bu zenginleşmeyi iade etmek zorunda oluyor. İşte sebepsiz zenginleşenin iade borcu…
Sebepsiz zenginleşenin iade borcu!
Sebepsiz zenginleşme veya haksız zenginleşme, bir kimsenin mal varlığında haklı bir nedene dayanmaksızın , başkasının zararına meydana gelen zenginleşme oluyor.
Geçerli bir hukuksal neden bulunmadan, hukuksal bir neden gerçekleşmeden ya da hukuksal neden sona erdikten sonra bir işlem yapılması ve borç olmayan bir edimin ödenmesi gibi durumlarda ortaya çıkıyor.
Borçlar Kanunu’nun 77. maddesine göre; haklı bir neden olmaksızın başkası zararına zenginleşen kimse, bu zenginleşmeyi iade etmek zorunda oluyor. İşte sebepsiz zenginleşenin iade borcu…
İade Borcunun Konusu…
Zenginleşme konusu şey, ferden muayyen bir şey ise ve zenginleşen kişinin malvarlığında aynen bulunuyorsa, hukukumuzda illilik ilkesi gereğince zenginleşenin söz konusu şeyin mülkiyetini kazanması mümkün olmuyor.
Mülkiyetin kazanılması söz konusu olmadığından ve alacaklı halen bu şeyin maliki olduğundan, bu durumda sebepsiz zenginleşme davası değil, istihkak davası açar ve şeyin aynen iadesini talep ediyor. İstihkak davasının mümkün olmadığı durumlarda ise sebepsiz zenginleşme davası açılarak şeyin aynen iadesi talep ediliyor. Aynen iadenin mümkün olmadığı durumlarda zenginleşme değer üzerinden (para olarak, nakden) iade ediliyor.
İade borcunun kapsamı…
Zenginleşenin iyiniyetli olduğu hallerde iade borcunun kapsamı
BK 63/1’e göre iyiniyetli zenginleşenin iade borcunun kapsamı, fiilen elde ettiği değil, fakat iadesinin talep edildiği anda malvarlığında mevcut olan, henüz elden çıkarmadığı zenginleşme ile sınırlıdır.
İyiniyetli zilyet elinden çıkarmış olduğu zenginleşmeyi, ikame bir değer girmemişse iade etmek zorunda değildir. Bu durumda iade borcu kalkar (zenginleşme düşer).
Zenginleşenin elden çıkarmış olduğu zenginleşmenin iade yükümlülüğünden kurtulabilmesi için, elden çıkarma anında iyiniyetli olması gerekir. Zenginleşmenin haklı bir sebep olmaksızın gerçekleştiğini bilmeyen veya bilmek zorunda olmayan kişi iyiniyetli zenginleşendir.
Zenginleşenin kötü niyetli olduğu hallerde iade borcunun kapsamı…
BK 80/2’ye göre zenginleşen, zenginleşmeyi kötüniyetle elden çıkarmışsa, elden çıkardığı zenginleşmenin tamamını iade ile yükümlüdür.
İyiniyetle zenginleşenden farklı olarak kötüniyetli zenginleşen elden çıkardığı zenginleşmeyi de iade etmek zorundadır.
Zenginleşmenin haklı bir sebep olmaksızın gerçekleştiğini bilen veya bilmesi gereken kişi kötüniyetli zenginleşen oluyor.
Zenginleşen zenginleşme anından itibaren kötüniyetli ise, zenginleşmenin tamamını iade etmekle yükümlü oluyor. Buna karşılık zenginleşen sonradan kötüniyetli olmuş ise, zenginleşmenin meydana geldiği anla kötüniyetli olduğu an arasındaki zamanda iyiniyetli zilyedin iade borcu; daha sonra ise kötüniyetli zilyedi iade borcu söz konusu olur.
Sebepsiz zenginleşme davası zamanaşımı süresi!
Özge ÖZDEMİR/Emlaktagundem.com