1998 yılı Ulusal Mimarlık ödülleri Sinan Ödülü’nü alan ve Mimarlar Birliği ve Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu üyeliği yapan Mimar Nezih Eldem kimdir? Hayatı boyunca hangi projelere imza attı?
Nezih Eldem kimdir?
Nezih Eldem, 1921 yılında İstanbul’da doğdu. İlkokulu Denizli’de, ortaokulu Vefa lisesi’nde okudu. 1939’da Kabataş Lisesi’sini bitirdi. 15 yaşında üyesi olduğu Güzel Sanatlar Birliği’nin tüm İstanbul ve Ankara sergileri ile Devlet Resim Sergileri’ne katıldı. 1944 yılında Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nü bitiren Eldem, aynı yıl Yüksek Mühendis Mektebi Mimarlık Bölümü’nde rölöve ve serbest resim dersleri öğretmeni oldu, kurumun Teknik Üniversite’ye dönüştürülmesinden sonra Bina Bilgisi Kürsüsü’nde Paul Bonatz’ın asistanlığını yaptı.
1952’de İtalya’ya giderek Ponti’nin Milano Politekniği’ndeki derslerinin yanısıra bürosundaki bazı mimari ve endüstri ürünü tasarımlarına katıldı. İtalya’da kaldığı iki yıl boyunca Anıtkabir’in bu ülkede üretilen mozaik bezemelerinin ve tunç parmaklıklarının tasarım ve denetleme sorumluluğunu üstlendi. 1954’te doçent, 1962’de profesör olan Eldem, üniversitedeki görevini 1988’de emekli oluncaya kadar sürdürdü.
1949 tarihli ilk yapısı Ankara Belediye Başkanlığı Binası’nı “Geleneksel taş yapı öğelerinin kalın kaplama taşlarıyla sadeleştirilerek kullanıldığı yeni-klasik bir deneme” olarak niteleyen Eldem’in, Sedad Hakkı Eldem ve Bonatz etkisinde tasarladığı bu bina, mimarlığının kısa süren ilk dönemini simgeler. Daha sonraki uygulamalarının “temelinde çevre bütününden yola çıkarak ayrıntılarda odaklanan çok boyutlu ve titiz bir sorgulama alışkanlığının yaratılması amacı” vardır.
Eldem, çıkış noktasını biçimden alan her türlü “üslupsal reçeteciliği” yadsır. İstanbul’da Eski Şark Eserleri Müzesi düzenlemesi (1964-74, Sultanahmet), İTÜ Maden Fakültesi G Amfisi (1964, Maçka) ve Taşkışla Binası’ndaki 109 No’lu Salon (konferans salonu) gibi, tarihi binalar içinde yeni bir işlev için düzenleme çalışmaları, 1971-72’de Karaköy Ziraat Bankası Ek Binası ve eski Harbiye Mektebi’nin Askeri Müze’ye dönüştürülmesi ve ek yapısı projelerini gerçekleştirdi. Yapıtları genellikle modern mimarlık kapsamında değerlendirilen Eldem hiçbir zaman biçimsel kalıplara yönelmedi ve bir akım izleyicisi olmadı.
Nezih Eldem, Mimarlar Birliği ve Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. üç dönem, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yönetim Kurulu üyesi iken, Tarihi Çevre Daimi Komitesi yürütücülüğünü üstlendi. Avrupa Konseyi Parlemantosu’nca, İstanbul’un, “korunması gerekli dünya kenti” seçilmesiyle noktalanan (1976) Avrupa Ortak Mimari Mirası Kampanyası’nın tüm etkinliklerine katıldı (1972-75). 1979 yılında UNESCO’nun Uluslararası İstanbul ve Göreme Kampanyası’nı yürüttü. İstanbul Belediyesi’nde UNESCO katılımıyla kurulan TASK Bürosu’nda “UNESCO Uzmanı” sıfatıyla 80’li yılların ortalarına kadar, kampanyanın öncelikli koruma plan ve pilot proje çalışmalarını yürüttü.
UNESCO Uluslararası Kampanyası’nın uygulama aşamasında, değişen belediye yönetimince gündemden kaldırılmasından sonra, Eyüp Merkezi Alan İyileştirme ve Yenileme planı ve onunla bütünleşik binalar ölçeğindeki pilot projeleri tasarladı; ancak proje uygulama aykırılıkları gerekçesiyle engellendi. Nezih Eldem, Mersin Stadyumu, Gaziantep Ticaret ve Sanayi Odası Binası, İstanbul-Karaköy’de bir işhanı, Harbiye Mektebi’nin Askeri Müze olarak düzenlenmesi, İş Bankası Aydın Şubesi ve Ankara Belediyesi İşhanı için açılan proje yarışmalarında birincilikler katıldığı pek çok yarışmada derece ve mansiyonlar aldı. Son olarak, 1998 yılı Ulusal Mimarlık ödülleri Sinan Ödülü’nü almıştır.