Kıbrıs’ta liderler arasında devam eden kritik görüşmelerde en önemli başlıklardan biri de Mülkiyet. İşte “Mülkiyet çözümünün” detayları..
Kıbrıs sorunun çözümü noktasında, KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ile Rum Lider Nikos Anastasiadis arasında önemli bir dönemece girildi. Liderler 14 Eylül’e kadar önemli başlıkları kapatarak, bir referandumun yolunu açmak istiyor. Bu süreçte en önemli başlıklardan biri de Mülkiyet. Mülkiyet başlığında ele alınan ‘Duygusal Bağ’ konusuna açıklık getirmek gerekiyor. Edindiğim izlenim; Kıbrıs Türk tarafı önemli bir kazanım elde etti ve Mülkiyet’in şu anda mevcut Taşınmaz Mal Komisyonu’ndaki gibi çözülmesinin önünü açtı. Mülkiyet’e yeni dönemde; Takas, İade ve Tazminat başlığında bir çözüm bulunacak. İddia edildiği gibi ilk söz hakkı diye bir şey yok. İlk başvuru hakkı olacak. Duygusal Bağ, o kadar ince elenip sık dokunan bir konu ki; ‘kayıtlarda Rum ve Türk kullanıcı’ değil, ‘mevcut kullanıcı’ kriteri belirlenmiş durumda. Kuzey Kıbrıs’ta verilen tüm ‘koçanlar’ yani tapular geçerli olacak. Bir Rum, Kuzey’de bir mülkte iddiası varsa, bunu ispatlamak zorunda. Aynı kural Türk için de geçerli. Türk de Güney’deki mülk için iddiasını ispatlamalı. Çözümden sonra Türk ve Rumlardan eşit sayıda oluşturulacak Mülkiyet Komisyonu, Rum’un veya Türk’ün iddiasını sonuca bağlayacak. Bu süreç çok hızlı işlemesi yönünde irade var. Hızlı işleyen bir süreç sonunda, mağduriyetlerin en azami duruma indirilmesi amaçlanıyor. Çok önemli nokta ise, Mülkiyet Komisyonu’nun kriterleri belirlendikten sonra halka açıklanacak ve halkın onayına sunulacak.
Referandumda, halk onay verirse geçerli olacak.
Sistem nasıl işleyecek?
Diyelim ki; Kuzey’de veya Güney’de Mülkiyet iddiasında bulunan bir kişi, Mülkiyet Komisyonu’na başvurdu.
a) İddiası geçerli mi?
b) İddiası geçersiz mi?
Eğer başvuru sahibinin iddiası geçerli ise, ‘takas, tazminat ve iade’ koşullarına bakılacak. Burada, mülk 1974’ten önce boş, sonradan üzerine bir inşaat yapıldıysa iade olmayacak. Arsa değeri tazmin edilecek. Arsa boş ise 1/3 oranı devreye girecek. 1/3 oranında iade olabilecek. Kıbrıs Türk tapusu, Federal Kıbrıs tapusu olacak. Arazide kamu yararı varsa da, tazminat ödenecek. Dini ibadet alanları iade edilecek. Burada dikkat edilmesi gereken ‘kilise veya din işleri mülkleri’ değil, sadece ‘şu anda ibadet alanları’ olan yerler iade edilecek.
Beş bin Rum’u ilgilendiriyor
Geriye kalan mülkiyet de Duygusal Bağ formülü ile çözülecek. Bir Türk veya Rum, “1974’ten önce ben bu evde yaşıyordum, duygusal bağım var’ derse evine geri dönme ihtimali doğacak. Ancak bu kriterlere bağlı olacak. Tüm Rumlar veya Türkler geri dönecek diye bir durum söz konusu değil. İstek üzerine mevcut kullanıcının durumuna bakılacak. Evin kimde kalacağı konusunda şu anda müzakere masasında son rütuşlar yapılıyor. Duygusal Bağ’dan yaklaşık 5 bine yakın bir Rum’un yararlanabileceği ifade ediliyor. Dönüş hakkı elde eden Rumların yaş ortalaması ise 67 ile 75 arası. Bu yaş aralığındaki Rumların geri dönmesi de düşünülmüyor. Rum geri dönmek isterse ise, mevcut kullanıcıya evin değeri tazmin edilecek. Böylece bir mağduriyetin yaşanmasının önü kesilmiş olacak.
Toprak ve garantiler
Cumhurbaşkanı Akıncı ve ekibi, ‘sosyal, ekonomik’ sorunlara yol açmayacak bir çözüm konusunda ciddi adımlar atıyor. Mülkiyet’te de bu yönde çalışmalar yoğunlaştı. Eskiden ‘egemenlik ve siyasi eşitlik’ konuları konuşurken şimdi, çok farklı konuları ele alıyoruz. Bunun da gözden kaçırılmaması gerekir. Son olarak; şunu da net söyleyebiliriz, Toprak ayarlamasında geri adım atacak bir Rum yönetimi (Güzelyurt başta olmak üzere bazı bölgelerin iadesini istemekten vazgeçmesi) Garantiler konusunda bir esneme ile karşılaşabilir.
Milliyet