Varlık Fonu Şirketi, 26 Ağustos 2016’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6741 sayılı yasa ile kuruldu. Peki Varlık Fonu nasıl çalışacak?
Ziraat Bankası, PTT, BOTAŞ, TPAO, Çay İşletmeleri, THY, Halkbank gibi kurumların hisseleri ile 46 taşınmazı Varlık Fonu’na devredildi.
1-Türkiye Varlık Fonu (TVF) Şirketi’nin yasal altyapısı nedir?
Varlık Fonu Şirketi, 26 Ağustos 2016’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6741 sayılı yasa ile kuruldu. Yasanın birinci maddesinde fonun amaçları, “sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, yurtiçinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek” olarak sıralandı.
2-Yasaya göre Varlık Fonu Şirketi’nin kaynakları neler?
6741 sayılı yasada fonun kaynakları, “özelleştirme kapsamında bulunan ve fona devrine karar verilen kuruluş ve varlıklar, Özelleştirme Fonundan fona aktarılmasına karar verilen nakit fazlası”, “kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaç fazlası gelir, kaynak ve varlıklardan; Bakanlar Kurulu tarafından fona aktarılmasına karar verilenler”, “Türkiye Varlık Fonu tarafından yurtiçi ve yurtdışı sermaye ve para piyasalarından sağlanan finansman ve kaynaklar” ve “diğer yöntemlerle sağlanan finansman ve kaynaklar” olarak sıralanmıştı. Ancak OHAL kararnameleriyle ilk olarak şans oyunları ve at yarışları fona devredildi. Bir sonraki kararnameyle de, hazine payı olan her türlü şirketin fona devrinin yolu açıldı.
3-Varlık Fonu’nda ne kadar bir büyüklük hedefleniyor?
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, fonun hedefinin 200 milyar dolar olduğunu söylemişti.
4-Varlık Fonu’na aktarılan şirketlerdeki çalışanlara ne olacak?
Sadece Ziraat Bankası’nda çalışan sayısının 25 bin 697, TPAO’da çalışan sayısının 4 bin 780 olduğu düşünüldüğünde; dün itibariyle fon kapsamına giren şirketlerdeki çalışan sayısı onbinlerle ifade edilebilir. Bu şirketler Varlık Fonu’na geçtiği için, söz konusu çalışanlar da artık “Varlık Fonu’na ait şirketlerin çalışanı” oldu. Bu süreçten çalışanların statüsünün nasıl etkileneceği konusunda ise şu anda bir netlik bulunmuyor. Bu konuda bir açıklama yapılması bekleniyor.
5-Özelleştirme programı Varlık Fonu’ndan nasıl etkilenecek?
Özelleştirme bünyesinde bulunan THY, Halkbank, Türk Telekom, İzmir Limanı, Kayseri Şeker Fabrikası ve Denizcilik İşletmeleri’nin belli hisseleri de, varlık fonu kapsamına geçti. Bu geçişler sonrasında özelleştirme programının da güncellenmesi ve revize edilmesi gerekiyor.
6-Varlık Fonu nasıl çalışacak?
Varlık Fonu, devraldığı şirketlerde hissedar hakkına sahip olacak. Fon bu kapsamda söz konusu şirketlerin temettülerinin biriktiği yer de olacak. Ayrıca şirketlerin hisselerini satabilecek veya varlığa dayalı olarak menkul kıymet çıkarabilecek. Fon kaynağı ölçüsünde yatırımlara ortaklık da yapabilecek. Varlık Fonu’nun özellikle büyük projelere finansman sağlaması öngörülüyor. İslami finans varlıklarının kullanımının yaygınlaştırılması da fonla ilgili yasa teklifinin gerekçesinde yer alan hedefler arasında bulunuyor. Bu şirketlerin zararları olması durumunda da Varlık Fonu bunu karşılamakla yükümlü olacak.
7-Denetim nasıl sağlanacak?
Varlık Fonu, Sayıştay denetimine tabi olmayacak. Özel hukuk hükümlerine göre çalışacak ve bağımsız denetçiler tarafından denetlenecek. Bağımsız denetimden geçmiş tablo ve faaliyetler, Başbakanın oluşturacağı denetim elemanları ekibince de denetlenecek ve hazırlanacak rapor her yıl Bakanlar Kurulu’na sunulacak. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu da, Başbakanlık’tan gönderilen denetim raporları üzerinden fonun faaliyetlerini denetleyecek. Fona aktarılan kurum ve şirketlerin de Sayıştay kapsamı dışına çıktığı belirtiliyor.
8-Fonun hangi yönleri eleştiriliyor?
Varlık fonları, daha çok bir emtiya veya bir gelir fazlalığı olan ülkelerde söz konusu oluyor. Türkiye’nin ise böyle bir gelir fazlalılığı bulunmadığı için varlık fonunun doğru bir yöntem olmadığı eleştirisi öne çıkıyor. Denetimi çok sınırlı olan fona, bütçe kapsamındaki kuruluşların aktarılmasıyla alternatif ikinci bir bütçe oluşturulduğu da gündeme getirilen eleştiriler arasında. Böylelikle birçok kurumun gelirinin denetim dışı bir merkeze aktarıldığı tezi savunuluyor. Kaynakları azalan bütçe için bir süre sonra yeni kaynak arayışlarının gündeme geleceği ve bütçe dengelerinin olumsuz etkileneceği de belirtiliyor. Bir diğer eleştiri noktası da fonun giderleri konusunda yasada herhangi bir düzenlemenin bulunmaması.
9-Fon yöneticileri kimler ve ne kadar maaş alacaklar?
Fon yöneticilerinin maaşları şirket genel kurul toplandığında belirlenecek. Şirket ana sözleşmesine göre ilk yıl için yönetim kurulu ve üyelerine, Başbakan tarafından yapılan atamada belirlenen ücret ödenecek. 31 Ocak 2017 tarihinde Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan ilana göre Türkiye Varlık Fonu Şirketi’nin Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Bostan, üyeleri ise Yiğit Bulut, Kerem Alkin, Himmet Karadağ ve Oral Erdoğan’dan oluştu.
10-Dünyada diğer varlık fonu örnekleri nasıl?
Genellikle cari fazla veren veya petrol gibi emtia geliri olan ülkelerin, bunlardan sağladıkları geliri değerlendirmek adına kurdukları fonlar olarak bilinen varlık fonlarının şu anki toplam büyüklüğü, 2015 yılı itibariyle 12 trilyon dolar olarak tahmin ediliyor. Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Norveç, Rusya, Çin, Singapur, Hong Kong gibi ülkeler bu fonlara sahip. Norveç 847 milyar dolarla birinci, Çin 813 milyar dolarla ikinci büyük fona sahip.
VARLIK FONU YÖNETİCİLERİ KİMDİR?
BAŞKAN MEHMET BOSTAN
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı yaparken fonun da başına geçti.
ÜYE YİĞİT BULUT
Cumhurbaşkanlığı Ekonomiden Sorumlu Başdanışmanı
ÜYE KEREM ALKİN
İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi, Sabah yazarı
ÜYE HİMMET KARADAĞ
Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı
ÜYE ORAL ERDOĞAN
Piri Reis Üniversitesi Rektörü
Hürriyet